"Ημάς προς ηθών τελειότητα, τοις ιεροίς σου ρυθμίζεις διδάγμασιν, Εφραίμ Όσιε".

Αγαπητοί Πατέρες και Αδελφοί.

Ο Ιανουάριος είναι ο μήνας κατά τον οποίον η Αγία μας Εκκλησία εορτάζει και πανηγυρίζει τιμητικώς πολλούς Οσίους Πατέρες, αναστήματα πνευματικά, οι οποίοι εβάδισαν πριν από εμάς τη μοναχική οδό καί κατεστάθησαν οι καθηγητές και διδάσκαλοί μας στη μοναδική πολιτεία.
Ανάμεσα τους ξεχωρίζει τόσο για την εγκύκλιο παιδεία του, όσο και για τις αρετές του ο αυστηρός στα ήθη και γλυκύς στους τρόπους Εφραίμ ο Σύρος. Τόση δε απήχηση είχε η προσωπικότητά του και το πνευματικό του μεγαλείο, ώστε αφ' ενός ο Μέγας Βασίλειος να τον χαρακτηρίζει ως "τον ελλογιμότερον πάντων των κατά τους χρόνους εκείνους διαβιούντων", αφ' ετέρου ο Άγιος Ιωάννης ο Χρυσόστομος να αναφέρεται σε αυτόν νοσταλγικώς λέγοντας: "Που ο Εφραίμ ο πολύς, η παραμυθία των αθυμούντων, η παιδαγωγία των νέων, η χειραγωγία των μετανοούντων, η κατά των αιρετικών ρομφαία, το δοχείον του Πνεύματος;".
Άνθρωπος της ησυχίας και της νήψεως, πραγματοποίησε το μοναχικό ιδεώδες, όχι σε κάποιες ερήμους, αλλά στην πολυάνθρωπη Νίσιβη και, όταν αυτή καταλήφθηκε από τους Πέρσες, στην Έδεσσα της Μεσοποταμίας. Έτσι, μέσα σε δυο θορυβώδεις πόλεις έζησε την ξενιτεία και την αποταγή σε τέτοιο βαθμό, ώστε στο βίο του να καταγράφεται: "εις τούς τοιούτους λογισμούς σχολάζων εμάκρυνε φυγαδεύων πάντας τους θορύβους του βίου (...) εις την έρημον (την πνευματική) αυλιζόμενος (...) ωφελών και ωφελούμενος".
Για το λόγο αυτό η μελέτη του βίου του είναι εξόχως διδακτική για όλους εμάς, οι οποίοι διαβιούμε υπο παρόμοιες με τον Όσιο συνθήκες έχοντας ταυτοχρόνως τον ίδιο πόθο, τήν πνευματική μας θεραπεία μέσα απο την κατά Χριστόν άσκηση. Και τούτο διότι "ουχ ο τόπος αλλ' ο τρόπος" της ζωής ενός εκάστου μορφοποιεί "τον Χριστόν εν ημίν", και κατακοσμεί την ψυχή με τα δώρα του Αγίου Πνεύματος.
Διδάσκει ο σήμερον τιμώμενος Όσιος Πατήρ ημών Εφραίμ ο Σύρος, όχι μόνο με τους λόγους του, αλλά κυρίως με την αγία ζωή του, ότι η εισαγωγή στη μοναχική ζωή ισοδυναμεί με θάνατο που ακολουθείται απο μιαν Ανάσταση. Ο μοναχός αγωνίζεται να νεκρώσει τον "παλαιόν ΄΄άνθρωπον", να αποκοπεί από τον προηγούμενο τρόπο ζωής του, για να "ενδυθή τον νέον" άνθρωπο της Χάριτος του Θεού και να βιάσει την αγγελομίμητη ζωή ως ειδική προσωπική του κλίση.
Για να συμβεί όμως, αυτό πρέπει να προηγηθεί η λεγομένη "υποταγή", λέξη γνωστή στη μοναχική γλώσσα, άγνωστη όμως, σε πολλούς, ιδίως ως προς τον τρόπο κατά τον οποίο αυτή κατορθώνεται. Ο Άγιος Ιωάννης της Κλίμακος μάλιστα ομιλεί περί τριών αποταγών, οι οποίες πρέπει να ακολουθήσουν αλληλοδιαδόχως η μια την άλλη, προκειμένου ο "κατά την προαίρεσιν μάρτυς", ο Μοναχός να εισέλθει "στεφανηφορών εις τον ουράνιον νυμφώνα".
Ως πρώτη θεωρείται η αποταγή"των πραγμάτων και ανθρώπων και γονέων", η έξοδος ουσιαστικώς από το μέχρι εκείνη τη στιγμή γνωστό και οικείο περιβάλλον, ώστε ο άνθρωπος μακρυά απο την ψευδαίσθηση της ανθρώπινης βοηθείας και συναντιλήψεως, "μόνος μόνω Θεώ", να στραφεί ολοκληρωτικώς προς τον πλάστη και δημιουργό του, εξαρτώντας απο αυτόν και μόνο, τη σύνολή του ύπαρξη.
Ως δεύτερη αποταγή ορίζεται "η εκκοπή του ιδίου θελήματος", η αποβολή δηλαδή του μεταπτωτικού φρονήματος προκειμένου να αντικατασταθεί το ατομικό και εγωιστικό απο το θείο θέλημα. Έτσι, ο άνθρωπος μαθαίνει να αναγνωρίζει τι πραγματικώς ζητά ο Θεός απο αυτόν και ελευθέρως και ασυγχύτως να εργάζεται την πραγμάτωσή του.
Ως τρίτη δε αποταγή ορίζεται η αποβολή της κενοδοξίας, ώστε ο άνθρωπος απαλλαγμένος απο κοσμικές ή ανθρώπινες επιθυμίες, να ποθεί μόνο "την τελείαν των τελείων ατέλεστον τελειότητα", την Βασιλεία των Ουρανών.
Απο όλα τα παραπάνω κατανοούμε γιατί ο Μοναχισμός, βιούμενος στη σωστή του διάσταση, μπορεί να είναι ησυχαστικός, αλλά καθόλου εφησυχαστικός. Μπορεί να είναι απάρνηση, αλλά καθόλου απόρριψη, μπορεί να είναι αγώνας, αλλά καθόλου αγωνία, μπορεί να είναι πίστη, αλλά καθόλου ιδεοληψία, μπορεί να είναι σταυρός, αλλά καθόλου γογγυσμός. Και τούτο διότι ο Μοναχός παλεύει να κερδίσει καθημερινώς την πραγμάτωση και των τριών ανωτέρω αποταγών. Αφιερώνει τη ζωή του ολόκληρη στο να καταστεί δοχειίο της Χάριτος και να απαλλαγεί απο ο,τιδήποτε μπορεί να χωρίσει απο το Θεό.
Κι αυτός ο αγώνας, ακριβώς επειδή"ουκ έστι πάλη προς σάρκα και αίμα", αλλά τόπον έχει ουρανίου αθλήσεως, καταλήγει τελικώς να γίνεται: "απαρρησίαστον ήθος, άγνωστος σοφία, αδημοσίευτος σύνεσις, απόκρυφος βίος, αθεώρητος σκοπός, αφανής λογισμός". Με άλλα λόγια δε γίνεται αντιληπτός απο τους γύρω και μάλιστα απο τους κοσμικούς ανθρώπους, με αποτέλεσμα πολλές φορές να είναι ανυποψίαστοι για τη συνεχή σταυρική, αλλά και χαριτωμένη πορεία του Μοναχού. Έτσι, ο Μοναχός γίνεται "ο αλλόγλωσσος εν ετερογλώσσοις", δηλαδή εκείνος που μιλά διαφορετική γλώσσα απο τους γύρω του, ως μέτρο της ετερότητός του και της διαφοροποιήσεώς του απο το κοσμικό συμβαίνειν.
Ως μέτρο μάλιστα της διαφοροποιήσεώς του αυτής, ο Μοναχός καλείται ευθύς εξαρχής να πραγματώσει όλες βεβαίως τις αρετές, ειδικώτερον όμως, τρείς. Την παρθενία, την ακτημοσύνη και την υπακοή, ως αντιστοιχούσες η καθεμιά στις τρεις μορφές αποταγής που ανωτέρω αναφέρθηκαν. Έτσι, έρχεται η Παρθενία να θεραπεύσει τη φιληδονία και να ολοκληρώσει την αποταγή απο τους ανθρώπους. Έρχεται πάλι η Ακτημοσύνη για να θεραπεύσει τη φιλαργυρία και να ολοκληρώσει την αποταγή απο το "ίδιον θέλημα". Έρχεται, τέλος, η υπακοή να θεραπεύσει τον εγωισμό και να ολοκληρώσει την αποταγή από την κενοδοξία. Η απόκτηση δε των τριών αυτών αρετών φέρει την προσευχή και η προσευχή φέρει τη Θεολογία, ως κατά Χάρη Θέωση και Θεοπτία.
Έτσι, ο Μοναχός ζεί καθημερινώς την πρόκληση της πραγματώσεως των τριών αυτών αρετών ως πρόκριμα πνευματικής ανελίξεως και αγιασμού, αλλά και ως παράδειγμα των υπολοίπων, μιας που οι τρεις "μοναχικές", όπως λέγονται, αρετές δεν είναι μόνο "μοναχικές", αλλά χριστιανικές και ευαγγελικές, απευθυνόμενες και, τηρουμένων των αναλογιών, βιούμενες απο όλους τους Χριστιανούς που επιθυμούν τη σωτηρία τους. Και αυτό ακριβώς, συνιστά την ιεραποστολική διάσταση του Μοναχισμού.
Εν oψει των ανωτέρω κατανοούμε άριστα γιατί ο Όσιος πατήρ Ημών Εφραίμ ο Σύρος, η ιερά μνήμη του οποίου συνεκέντρωσε όλους εμάς σήμερα στον ιερό αυτό χώρο του Καθολικού της Ιεράς και Σεβασμίας Μονής Πετράκη, ώστε με την αγρυπνία αυτή να τον τιμήσουμε διδασκόμενοι από την αγία βιοτή του, κατανοούμε λέγω, άριστα γιατί τιμήθηκε τόσο απο τους συγχρόνους του και άφησε φήμη πνευματέμφορου ανδρός, ακριβώς διότι οι ασκητικοί του αγώνες και τα παλαίσματα, δυσνόητα ίσως στους πολλούς και κοσμικούς, τον απεκαθάρισαν από "παντός μολυσμού σαρκός και πνεύματος", καθιστώντας τον δοχείον της Χάριτος, ενώ ταυτοχρόνως κατέλιπε παράδειγμα μοναδικό και εξαίσιο πραγματώσεως του Ευαγγελίου της Χάριτος στην ερημία των πόλεων όπου έζησε, αγωνίσθηκε και εδίδαξε δίνοντας την πραγματική διάσταση της μοναχικής ζωής ως τρόπου βιώσεως του Θεού.
Πατέρες και αδελφοί.
Και εμείς σε πολυάνθρωπο πόλη ζούμε, με ποικίλους περισπασμούς και προκλήσεις. Μας διακατέχει όμως, ο πόθος της αγγελομιμήτου ζωής και η αγάπη προς τον Κύριο Ιησού, το Σωτήρα καί Λυτρωτή μας. Με τα ίδια ξεκίνησε τη μοναχική του βιοτή και ο Όσιος Εφραίμ ο Σύρος, για να αναδειχθεί με τη Χάρη του Θεού, αστήρ αειλαμπής του παμφώτου στερεώματος της Βασιλείας των Ουρανών. Ας επικαλεσθούμε οι πάντες τις θεοπειθείς προς Κύριον ευχές του και ας εκζητήσουμε όλοι την προς το Θεό πρεσβεία του, ώστε και εμείς να κατορθώσουμε, έστω και κατά ένα ελάχιστο μέρος, τα σπουδαία, στα οποία αυτός προυπορεύθη, για να αγαλλόμεθα όλοι μαζί με τον Άγιο στα ουράνια σκηνώματα του Παραδείσου, του οποίου την απόλαυση επιζητούμε, προσευχόμαστε και παρακαλούμε να μας χαρίσει το άπειρο Θείον έλεος. Αμήν.